مشري او سختئ اکثره وختونه سره يوځای وي، د مشرئ يو تر ټولو اساسي تعريف نابلدو شيانو سره کار دی یا هغه چارو ته لاس اچول دي چې نور ترې ډډه کوي، نو هر کله چې تاسې له نابلدو سره کار کوئ نو له سختیو سره به مخ کيږئ، د ټولنې يا حاکمو طبقو چې په اوسني حالت کې يې ګټه ده مخالفت به وينئ، او ډير ښايی چې د همدې مخالفتونو له کبله به له ستونزو او عذابونو سره مخ کيږئ.
د يوه هېواد تحصيلي او تعليمي ادارې د هېواد جوړونې او منل کيدونکي فکر عامولو يو تر ټولو مهمې او اغېزمنې وسيلې دي، نړيوالو تل له خپلو تعليمي ادارو څخه د خپل فکر رواجولو او آن نورو هېوادونو کې د همفکره قشر روزلو لپاره پراخه ګټه اخيستې ده، په افغانستان کې د داسې خلکو بې شميره بيلګې شته چې د نورو هېوادونو له پوهنتونونو، مدرسو، تعليمي ادارو او نورو فارغين له خپل هېواده هغه هېواد ته ډير تاويږي راتاويږي.
يوه ورځ يوه ښکلي کلي ته ورسیده، چې د غرونو په څنډه کې پروت وو، شاو خوا يې شنه وه او تازه هوا يې درلوده چې هر نفس پکې تازه کیده. په دې ښکلي ځای کې دې فکر کاوه چې هر څوک به څومره خوښ وي، خو کله چې خلکو ته يې پام شو نو ټول خپه وو. دا خلک به زوړند، مړژواندي روان وو چې پښې يې ځان پسې راکاږلی. دې فکر کاوه چې دوی کالبوتونه دي ګرځي راګرځي او ارواه او خوښي نه لري.
پر پخوانی حکومت، دولت، نظام يا هر څه يې چې بولئ، يو تر ټولو لویه ګوتنيونه د فساد وه، فساد څو شکله لرلی شي، موږ د فساد پر نورو بحثونو نه غږيږو يوازې د ادارو او عامه خدمتونو د وړاندې کولو په چارو کې پر سستۍ، لټۍ، فساد او بهانه ګيرو ته پر لارو چارو لټولو غږيږو.
بدلون د ژوند يو اصل دی، هیڅ څه پر خپل حال نه پاتيږي، هر څه بدليږي، ځينې وخت دا بدلونونه زموږ له خوښې سره سم وي او ځينې يې زموږ پر خوښه نه وي چې موږ يې خپله ناکامي بولو، يا مو زړه ماتې کوي، خو ژوند هیڅکله نه دريږي، بريالي هغوی دي چې له هر زړه ماتيدنې سره ځان راغونډ او بیا راپاڅيږي.
موږ ټول له ستونزو سره مخ کيږو، چې د ژوند له ساده چارو ښايی تر پيچيليو مسلکي او شخصي ستونزې کيدای شي، او اکثره وخت چې له دې ستونزو سره مخ شو نو بيا راڅخه لاره ورکه وي او لدې پوښتنې سره مخ يو چې څه وکړو. د ستونزو حل متخصصين وايي مخکې لدې چې تاسې د ستونزې د حل په لټه کې شئ، بهتره ده لومړی پر ستونزه سر خلاص کړئ.
پيچلې خبرې اترې د خپلو لاملونو له کبله ستونزمنې وي، او له پيچيليو چارو سره وارخطايی او ستړيا مل وي، چې له کبله يې د غلطې وينا او ټکو امکان هم ډير لوړيږي. مهمه نه ده چې دې خبرو اترو ته څومره تيار ياست، ستاسې تر ټولو بهتره پلان او کړنلارې هغه وخت بيکاره شي چې مقابل لورې په قهر شي يا ځان ته سپکاوی احساس کړي.
سره لدې چې ډير خلک خبرو اترو ته له ډيرو تياريو سره راځي، خو پدې ټولو کې يو مهم ټکی له پامه غورځوي، هغه په ستونزمنو خبرو اترو کې بايد خپل پيغام د مقابل لوري د احساساتو او نظرياتو په رڼا کې عيار کړي.
د کرونا د وبا له کبله نړۍ له ګړندي بدلونه تيريږي، آن له وبا وړاندې هم په نړۍ کې ټکنالوژيو د کار ډول او طريقې بدلې کړی وی، او دا بدلون نن هم روان دی. اکثره خلک فکر کوي چې زده کړه يوازې تر پوهنتونونو او ښوونځيو محدوده ده او له هغې بهر بايد زده کړه ونه شي، بل ورسره د زده کړې او عملي تجربې تر منځ تضاد دی، چې ځينو سره دا فکر وي چې د کتاب هوښيار د عملي ژوند نه دی او د عملی ژوند هوښيار د کتاب ذکاوت ته په سپکه ګوري.
ټکنالوژي په ځانګړي ډول معلوماتي ټکنالوژي د خپل «فيشني توب» او دوامداره ودې له کبله ډيرو لپاره په زړه پورې بحث او سکتور دی، سره چې زموږ د ژوند هره برخه د ټکنالوژۍ د اغېزې لاندې ده، خو په ملي کچه د سکتور او ټکنالوژۍ مديريت يو مسلکي چاره او بحث دی، چې بدبختانه حکومتونو نااهلو ته سپارلی او سليقوي سلوک ورسره کيږي.
متل کا چې “درواغ د ناپوهه وزر دی” يا “درواغجن دې دروغ وايي عاقل دې قياس کوي”، دلته موږ پر دې غږيږو چې څرنګه معلومات له رښتياوو شروع او له هر ځل بيانولو سره اصل بدلوي او پر درواغو اړوي، ورسره څرنګه د خبر هر بيانوونکی له خبر سره خپله تبصره ورډيروي او په پای کې له ډيرو بيانولو وروسته خبر ورک خو تبصرې پاتې وي.
د ټولنيزو شبکو په بادشاهئ او داسې زمانه کې چې چا درته وويل سپي دې غوږ يووړ نو هر يو سپي پسې ځغلي دا نه ګوري چې اول يې غوږ وړی که نه، او آیا دا غوږ يې زما وړ که د ګاونډي غوږ لپاره سپي پسې ځغلم.
روغتيا وزارت يو ځل بيا تعليمي ادارې رخصت کړی، له کله راهيسې چې د کويډ-۱۹ (کرونا) وبا پيل شوې ده، ولسونو خپل سلوکونه بدل کړي دي، او ځينې دا وايي چې د نړۍ راتلونکی راورسيد، ګټه هغوی وکړه چې دې راتلونکي ته تيار وو. هغوی چې پر خپلو ډيجيټل مهارتونو يې کار کړی وو او ګړندي اقتصادي انټرنېټ ته يې لاسرسی درلود، په ژوند کې يې دومره توپير احساس نه کړ، خو هغوی چې دا مهارتونه يې نه درلودل له اقتصادي ستونزو نيولې تر ټولنيزو او راشه درشه ټولو ننګونو سره مخ شو.
آیا کله به مو احساس کړی وي چې ښه کار کوئ، ټول مو له کاره هم خوښ دي، خو درته ويل کيږي چې پرمختګ او لوړ موقف ته لا تيار نه ياست. که تاسې نه وي اوریدلي نور به مو ليدلي وي چې له همدې ځوريږي، دا په ادارو يو تر ټولو عام شکايت دی، چې له ډيرو سره دا فکر وي ولې اداره ترفيع نه راکوي او لوړ موقف نه راسپاري.
انسان تل مقابل لوري ته ټيټ فکر کوي، که څوک وايي چې دا سوونو کلونو پخوانۍ خبره يا په ناپوهو کې رواج ده او د نن انسان هوښيار دی، نو يوه نوې څيړنه چې د پوهنتون د تجارت مديريت ماسټرۍ اخيري کال په زده کوونکو کې شوې وه ښيي چې خلک مادي ګټې او معنوياتو ضعف تر ډيره نورو پورې تړي. پدې څيړنې له دې زده کوونکو وپوښتل شو چې ولې مو دا مسلک وټاکه نو ۹۲ فيصدو يې ويل چې نور يې د پيسو لپاره ټاکي خو ما د خدمت لپاره ټاکلی دی، غواړم ټولنې او ولس ته خدمت وکړم
د آی ټي يو (د ملګري ملتونو د مخابراتي خدمتونو اداره) وايي چې د نړۍ له نيمايی ډير ولس له انټرنېټ سره نښتی دی، او داسې ګڼل کيږي چې د دې امکان مخ په کميدو دی چې د نن ماشوم په ځوانۍ کې ځيرکه ټليفون ونه لري، يا داسې وسيلې ته به لاسرسی ونه لري چې انټرنېټ ونه کاروي.
هر څوک د يوه مسؤلیت لپاره استخداميږي، بايد ټول پوه شي چې آیا خپل مسؤلیت په سمه توګه اجرا کوي او د خپل کار د سختوالي او ستونزو له کبله بايد ترې ونه تښتي، زده يې کړئ، هر څه زده کيدای شي، او هر څومره چې تاسې د نورو کار کوئ همدومره هغوی مو د اوږو بار کيږي او په پای کې ستاسې کار بل هیڅوک درته نشي کولای، د خپل کار، پرمختګ، ودې او زده کړې خپله مسؤل ياست، هر څومره ژر چې دې پرې سر خلاص شو، همدومره ژر به پرمختګ وکړئ او پر وخت به کور ته ولاړ شئ.
په ډيريدونکي ډول حکومتونه او د زيرمو څښتنان آنلاين وسيلې په ځانګړي ډول ټولنيزې شبکې د درواغو، پروپاګنډو او غلطو معلوماتو خپرولو لپاره کاروي، او له هرې تيريدونکې ورځ سره يې مخنيوی ستونزمنيږي ورسره يې عملي کول هم پيچلی شکل خپلوي.
په مسلکي ژوند کې به له ډيرو داسې خلکو سره مخ شوي ياست چې سپک يې در کتلي يا به يې کم ګڼلي ياست. يا به داسې آمرين به مو لیدلي وي چې په بیلابیلو شکلونو يې نورو ته سپکاوی کړی وي، ممکن د خلکو په وړاندې يې خپلو مادونانو ته سپکاوی کړی وي، شخصي حريم ته يې درناوی نه وي کړی، يا غيبت خو ډير عام دی، داسې حالات چې د يو چا نه شتون په صورت کې يې په اړه نامناسب غږيدلی وي.
دلته موږ پر دې غږيږو چې په مسلکي چاپيريال کې څرنګه د آمرينو دې نامناسب سلوک له کبله کاري چاپیريال خرابيږي، او د آمر په توګه څرنګه بايد خپل سلوک ته متوجه واوسئ.
ادارې تل هڅه کوي چې تکړه او کاريګر خلک پیدا کړي او بيا د هغوی د کاري ظرفيت پر ښه کولو کار وکړي، چې عموماً د بشري منابعو لخوا د روزنو پر ورکولو خلاصيږي، چې عموماً د وخت پر مديريت، کاري ډلو پر کار او د افرادو پر خلاقيت او نورو ورته موضوعاتو راڅرخي. خو د نن کارکوونکي ته پر کتو چې کار يې خلاصون نه لري، ټوله ورځ بريښناليکونو ته ځوابونه وايي، په عملياتي چارو کې دخيل وي او پر حياتي/ کليدي لومړيتوبونو تمرکز نه شي کولای، نو که ووايو چې د کاري ظرفيت لوړولو دې انفرادي روزنو چندانې ښه نتيجه نه ده لرلی نو بده به مو نه وي ويلي.
د دې ډير امکان دی چې د واټس آپ له دې بدلون سره د دوی پر بازار او کاروونکو پر شمير دومره څرګنده اغېزه رانشي، نن سبا هر څه د آسانۍ پر اصل روان دي، او د آسانۍ پر تعريف کې يوه ځانګړنه د هغه محصول ټولنيز قبوليت دی يعنې څومره خلک يې کاروي يا پر بله وينا د هر هغه محصول کارول آسانه دي چې ډير خلک يې کاروي ځکه چې هرې ممکنه ستونزې لپاره حل وي او بل هر څوک يې کاروي نو که تاسې يې ونه کاروئ له کاروانه به پاتې وئ.
