دا د نوې نړۍ واقعيت دی، چيرې چې زورور او پر ټکناولوژئ حاکم ولس او حکومت د ځان ګټې لپاره له هر څه کار اخلي، د دارالاسباب په نړۍ کې تکړه او ژبور هغوی دی چې له هرې وسيلې د خپل پيغام رسولو لپاره ګټه واخلي.
دا بحث مو د ټکنالوژئ يوازې دوه درې وسيلو لپاره وکړ، له مصنوعي ځيرکتيا (مصنوعي هوښيارتيا – Artificial Intelligence) نيولې تر روبوټيکس، نانوټيک، سټلايټ، او نور ډير د ټکنالوژۍ موارد مو هیڅ ياد نه کړل، چې په هغې کې موږ چيرې يو.
د حاکمو طبقو ستره ستونزه دا وي، چې دوی مفکورې او مهارت تر منځ پر فرق ځان نه پوهوي. مبارزې پر زنده باد او مرده باد ښې ښکاري، خو بس همدومره يې ګټه ده چې خلک راشي د زنده باد او مرده باد چيغې ووهي، د زړه کوفت وباسي او نوره خبره خلاصه شي، که چيرې دا مبارزين له ځان سره ښه متخصصين او ماهره مشران ونه لري، چې د خلکو دا کوفت يو لوري ته رهنمايي کړي نو کله چې خبره خرابه شي بيا به ټول يو بل ته ګوري او نه به پوهيږي چې څه وکړي، خو لکه چې هغه متل کا د «د غوايانو په جنګ کې تاوان د کاڼو بوټو وي» غرق به نور کړي، نو به بيا هم خپل جهل او سرزورۍ ته دلايل لټوي.
هېوادونه، ټولنې، کورنۍ، اشخاص پر مهارتونو آباديږي، زنده باد او مرده باد نه غواړي، ډير نظامونه چې دا مهارتونه ولري، خپله د مرده باد ښکار شي.
موږ د نن ورځې د خرابۍ له کبله ټول ژوند خراب ګڼو، پر خپلو پخوانيو لاسته راوړنو او احسانونو سترګې پټوو او راتلونکي په اړه ناهيلې کيږو، که پرون تير شو، نن به هم تير شي، خو تاسې سبا ته له کوم فکر سره ځئ، يا د پخواني يوناني فيلسوف سنيکا پر وينا (نيکبختي د تيارئ له فرصت سره ليدل دي)، نيکبخته هغوی دي چې د فرصت پر مهال تيار وي، او تياري پر ځان دوامداره کار دی.
زده کړه يوه دوامداره پروسه ده، خو څرنګه چې ښوونځي او پوهنتونونه د زده کړې پر خرڅلاوو راڅرخي، خلکو ته دا فکر ورکوي يا تر ډيره خلکو دا فکر اخيستی چې زده کړه يوازې تر همدې دوو محدوده ده، يا له زده کړې هدف یوازې همدا دوه ځايونه يا اړونده موضوعات دي
سختی تنګی انسان ته شخصيت ورکوي، خو مهارتونه يې بيا لياقت ښه کوي، د مشر لپاره دواړه مهم وي او د ښه مدير لپاره يوازې مهارتونه هم کفايت کوي، چې پر څه، څه وخت، څه وکړي.
مشري له خلکو سره کار دی، او خلک پيسې، شهرت، چوکۍ، ښايست او نورو پسې نه ځي، بلکه شخصيت غواړي، او شخصيت پر اخلاقو بنا وي، داسې څوک چې له سختيو سترګې پټې نه کړي، پر خپلو اصولو ودريږي او ورسپارل شوې دندې ته ژمن وي.
اشغال، استثمار، ښکيلاک يا هر بل دروند ټکی چې کاروئ هغه يوازې فزيکي يا جغرافیوي نه وي، بلکې تر ټولو غښتلی يې فکري وي، د نړۍ هر غښتلی هيواد خپل دود او ژوند طريقو خپرولو لپاره بودجې لري، هند د فلمونو له لارې خپل بګوان داس هر چا ته ورپيژندلی دی، هاليووډ له سي آی ای او خپلو عسکرو مصنوعي اتلان جوړ کړي خو له هوايي ډز سره له ټولو وړاندې تښتي، پاکستاني فلمونو او ډرامو له خپلو عسکرو ببو جوړ کړی، ايران هم د خپلې ژبې او فرهنګ خپرولو لپاره بودجه لري.
زده کړه پانګونه غواړي، دا پانګونه وخت او پيسه دواړه دي، تنبل سړی، تنبل حکومت او تنبل ملت فکر کړي چې پر لږ زحمت بايد ډيره ګټه واخلو، لږ زحمت لږه ګټه او ډير زحمت ډيره ګټه راوړي، دا نور ملتونه بیکاره نه دي ناست، هلته دې څوک پر قلم لرلو نه ډبوي، او نه درته د معاصرو علومو پيغورونه درکوي، خو بيا هم اکثره ملتونه وروسته پاتې دي، ځکه هلته پوهه نسلي او کورنی اړخ نه لري.
استخدام پر مهارت کيږي، يو څوک تاسې د مهارت پر اساس استخداموي، که دنده لټوئ نو پر خپلو مهارتونو کار وکړئ، انسان پر هر څه نه پوهيږي، نو د مهارت له اړخه دوه يا درې مهارتونه راټينګ کړئ او همدا خپله پيژندنه کړئ، له دې سره دويمګړي مهارتونه هم زده کړئ.
کاروبار پر آسانتیا کيږي، هر څوک چې غواړي کاروبار وکړي بايد مشتريانو يا مراجعينو ته آسانتيا برابره کړي، يعنې د هغوی يوه ستونزه حل کړي، خلک/ مشتريان د ستونزې د حل يا ښه احساس لپاره وسايل مصرفوي، دا د ستونزې حل ښايي دوکان کې د اوبو يا انرژيو خرڅول وي يا د ټولنيزو شبکو استعمال له لارې ځان ته ښه احساس ورکول وي، هر بريالی کاروبار يوه ستونزه حلوي يا احساسات بدلوي.
لکه څرنګه چې وخت بدليږي، همداسې له دې وخت سره د مهارتونو، کارونو اجرا او خلکو تمې هم بدليږي، هغه څه چې تاسې څلور پنځه کاله وړاندې زده کړې وي، ښايي له هغې ډير بهتره څه اوس رواج وي.
زده کړه يوه دوامداره پروسه ده، خو څرنګه چې ښوونځي او پوهنتونونه د زده کړې پر خرڅلاوو راڅرخي، خلکو ته دا فکر ورکوي يا تر ډيره خلکو دا فکر اخيستی چې زده کړه يوازې تر همدې دوو محدوده ده، يا له زده کړې هدف یوازې همدا دوه ځايونه يا اړونده موضوعات دي
انساني سلوکونه او تجربې ښيي چې د خلکو پر جنجالی موضوعاتو بحث نه خوښيږي، يوه نوی څيړنه وايي چې په کاري چاپیريال کې هم خلک فکر کوي چې پر جنجالي موضوعاتو غږيدنه خوندي نه ده او مسلکي تاوانونه لرلی شي. لدې سره بل بحث له چا سره دا بحث کوئ، اکثره وختونه د بحث له موضوع اخوا د مقابل اړخ په اړه زموږ فکر دی، داسې ګڼل کيږي چې کله موږ پر جنجالي موضوعاتو غږيږو نو عموماً مقابل لوري ته منفي ګورو.
عامه تعليم يا د ښوونځيو له لارې برابريدونکی زده کړې تر ډيره دولت لپاره د ملت جوړونې او خپل فکر عام کولو وسيله وي، په غرب کې له دومره ساينسي ببولالو سره بيا هم د ډاروين ارتقا تيورۍ په وړاندې مخالفت بد ګڼل کيږي، او ساينس تر ډيره پر همدې فکر بنا دی، سره لدې چي ډيرو څيړنو دا تيوري تر پوښتنو لاندې راوستی ده، او له ښوونځيو څخه يې د ويستلو يا لږ تر لږه د مخالفو تيوريو شاملولو وړانديزونه کړي دي، خو د نوو تيوريو مذهبي کیدو له ويرې يا له نصاب څخه د مذهب ليرې ساتلو فکر له کبله نوی تيورۍ په نصاب کې کمې شامليږي
په اکثره ادارو کې ليدل کيږي چې د ادارې مشران په ډيرو کوچنيو کوچنیو موضوعاتو کې ځان دخيل بولي، او دا بحث یوازې د ادارې تر مشر محدود نه وي، ځينې وختونه آن د حکومتونو مشران هم په ډيرو فرعي او کوچنیو موضوعاتو کې دخالت کوي.
هر هغه څوک چې په سر مشر لري، دا ويره احساسوي چې که چيرې خپل کار ونه کړم، نو له ما څخه به پوښتنه کيږي چې په څه کې مصروفه وی، خو هغوی چې په سر مشر ونه لري، نو اکثره وختونه په ډيرو فرعي موضوعاتو کې دخيلیږي او څوک نه وي چې ورته ووايي دا ستا کار نه دی.
منطق عموماً د انسان د عمر او پوهې ښکارندوی کوي، دلته زما هدف له منطق څخه د بل قانع کول او خپل فکر ته يو څه توجيهات ورکول دي، هغه څه چې تاسې ته نن منطقي ښکاري ښايي کال وروسته منطقي نه وي، يا که تاسې خپلې پخوانۍ پريکړې راواخلئ او د نن په تله کې يې وتلئ نو ډيرې به يې د نن په تول برابرې نه وي، او له ځان سره به واياست چې هلکه سخت کم عقل وی.
هره ورځ په ميليونونه خلک پر ټولنيزو شبکو خپل نظرونه شريکوي. ټول نظرونه سره ورته نه وي. ځينې به يې سپکوونکي، نور آزاروونکی او ځينې يې آن ښايي افراطي ګواښونکي وي. له دومره بیلابيلو نظرونو سره پر مخ کيدو د دې شبکو استعمالوونکي انديښمن او لار ورکي کوي.
د دا ډول نظامونو پر وړاندې منطق په پيل کې ډير کار نه کړي، وروسته يې سر ته عقل خيژي، خو چې کله به هوښيار شي، تر هغې يې د ډيرو زړه شين کړی وي، د دا ډول حکومتونو چارواکو څخه يوازې دوه هيلې کيدای شي، يوه دا چې لږ تر لږه دومره جرات او زړه پيدا کړئ چې خپله نااهلي او ناپوهي په عقيده کې مه پټوئ او دوهم، نړۍ دارالاسباب ده، دلته د شخص او هېوادونو برياليتوب پر وسايلو وي، پوهه مهارتونه دا ټول وسايل دي، مهمه نه ده چې څوک دې پر کومه عقيده وي خو که وسايل ونه لري زموږ غوندې به خوار او زار وي.
مشوره وکړئ او بيا د الله پر توکل چارې ته لاس واچوئ، دا د اسلام يو تر ټولو اساسي اصل دی، له مشورې هدف مخکې لدې چې يوه چاره پيل کړئ له نورو واورئ، يا په دوامداره توګه د چارو بهترئ لپاره له نورو واروئ. مشوره د بل لخوا ستاسې لپاره د پریکړې کول نه دي، بلکې په خپله پريکړه کې د نورو نظرونو په پام کې نيول دي. يا آن که د نورو نظرونه هم په پام کې نه نيسئ لږ تر لږه دومره مو پوهوي چې ستاسې چاره ښايي له څه ننګونو سره مخ شي او څرنګه يې بهترولی شئ.
نن سبا يو تر ټولو ګرم بحث د پوهې پر ديني او دنيوي ډولو ويشل دي، يا پوهې ته یوازې له مذهبي او غير مذهبي اړخه کتل دي، زه دې بحث ته سياسي او دولتي کړنلارو شکل نه ورکوم، هغه به يې خپلو خلکو ته پريږدو، يوازې پر دې غږيږو چې آيا رښتيا هم پوهه همدومره محدوده ده چې په دومره آسانه وويشل شي، او آیا دا ويشل خو شخصي/ فردي سليقوي اړخ نه لري.
مشري || ټکنالوژي || مديريت|| بدلون 